W roku 1993 w Tallinie założone zostało stowarzyszenie naukowe Thalia Germanica, którego celem jest wspieranie badań nad teatrem niemieckojęzycznym działającym poza strefą języka niemieckiego. Pierwszymi przewodniczącymi towarzystwa byli Laurence Kitching (Vancouver) i Evald Kampus (Tartu). Talia Germanica organizuje co dwa lata konferencje naukowe, a rytm ten zminiony został tylko wówczas, gdy w 2000 roku grupa członków towarzystwa z południowo-wschodniej Europy obradowała w Klausenburgu (materiały z konferencji ukazały się jako pierwszy tom Klausenburger Karl-Kurt-Klein-Reihe). W roku 2003 specjaliści z Europy południowo-wschodniej spotkali się w Timisoarze, a tom pokonferencyjny zostanie wydany w sierpniu 2005.
Prezentowany tutaj tom pokonferencyjny zawiera materiały z konferencji Thalia Germanica zorganizowanej w Łodzi przez Katedrę Dramatu i Teatru UŁ (Małgorzata Leyko i Karolina Prykowska-Michalak). Zgodnie ze zwyczajem, prezentowane były na niej różnorodne tematy, ale punkt ciężkości spoczywał na zagadnieniach dotyczących kraju udzielającego gościny. Oprócz obu gospodyń konferencji, które wygłosiły referaty na temat Niemieckiego teatru amatorskiego w Łodzi w XX wieku (Karolina Prykowska-Michalak) i o Teatrze niemieckim w Łodzi w latach 1939–1944 (Małgorzata Leyko) oraz pochodzącego z Łodzi autora referatu o Dyrekcji Adolfa Kleina w Teatrze Thalia w latach 1909–1914 (Artur Pełka), wyniki swoich badań przedstawili młodzi germaniści i teatrolodzy z różnych ośrodków uniwersyteckich w Polsce, którzy omówili rozwój teatrów niemieckich w ich miastach: Piotr Kąkol zajął się wczesnymi teatrami niemieckimi w Gdańsku (Gdańskie wspomnienie o K. E. Ackermannie), Marek Rajch podsumowywał rozwój teatru niemieckiego w Poznaniu w XIX i na początku XX wieku, Elżbieta Nowikiewicz zaprezentowała tendencje rozwojowe teatru niemieckiego w Bydgoszczy do roku 1920, zaś Marek Podlasiak badał losy sceny niemieckiej w Toruniu w latach 1922–1939. Z wyjątkiem wystąpień Leyko i Pełki, którzy zajęli się przyczynami i tłem przemian w teatrze (np. Leyko badała skutki wyłącznej działalności scen niemieckich w okupowanej Polsce), pozostałe wystąpienia stanowiły przegląd dziejów teatru na obszarach polsko-niemieckich oraz prezentowały formy współpracy i konkurencji.
W dalszych artykułach zamieszczonych w tomie pokonferencyjnym, w dwóch przypadkach chodzi o prezentację dokumentów świadczących o zasadach działalności niemieckich teatrów miejskich w XIX wieku. Znany bibliograf-teatrolog Paul Ulrich (Berlin) przedstawił – wspólnie z Ester Kovács z Klausenburga – referat o roli suflera w zespole teatralnym, udokumentowany licznymi materiałami z gazet teatralnych. Jego młoda współpracownica dostarczyła szeregu przykładów z Siedmiogrodu, które pokazywały, jak rozprzestrzeniały się wpływy z Zachodu na Wschód. W drugim artykule Ulricha, tym razem napisanym wspólnie z Hedvig Belitską-Scholtz przebadane zostały liczne zapisy praw teatralnych, dzięki którym dyrektorzy teatrów chcieli osiągnąć stabilną działalność swoich przedsiębiorstw. Ten ważny problem został podjęty po raz pierwszy w oparciu o przedstawioną bogatą dokumentację.
Jak to często zdarza się na konferencjach towarzystwa Thalia-Germanica, także tym razem wygłoszone referaty dowodziły zróżnicowanych zainteresowań badawczych ich autorów (do Łodzi przyjechali naukowcy z ośmiu krajów). Dwoje spośród obecnych starało się nawiązać w swych wystąpieniach do miejsca konferencji: Evald Kampus (Tartu) omówił wielojęzykową działalność polskiego artysty Józefa Żmigrodzkiego w Tartu. Jak zawsze w pracach przedstawianych przez Kampusa, i tym razem zachwyciła precyzja historyka i bogactwo faktograficzne. Horst Fassel (Tübingen) badał emigracyjną działalność wiedeńskiego dramatopisarza Franza Theodora Csokora, który szukał schronienia przed nazistami w 1938 w Polsce, 1939 w Rumunii, a w 1941 w Jugosławii. Autor referatu podkreślał przede wszystkim związki emigrującego artysty z kulturą goszczących go krajów.
Poza szczególnym akcentowaniem działalności teatrów niemieckich na terenie Polski, zajmowano się także zagadnieniami rodzajowymi. Jeden z cykli referatów dotyczył teatru mniejszości niemieckiej w czasach dyktatury i emigracji (spośród dotychczas wspomnianych: Leyko i Fassel). Anzelm Heinrich (Cambridge) podjął temat recepcji twórczości Schillera i Curta Götza wśród niemieckiej publiczności emigracyjnej w Anglii, Brigitte Dalinger (Wiedeń) ukazała relacje między niemieckim i żydowskim dramatem i teatrem, zaś Laura Bradley (Londyn) przedstawiła – właściwie nienależące do kręgu zainteresowań towarzystwa – zagadnienie cenzury w NRD i historię przedstawienia Siedmiu przeciw Tebom w Berliner Ensemble. Uczestniczący ostatnio we wszystkich posiedzeniach Thalia Germanica William Grange (Madison) zajął się występami gościnnymi w Stanach Zjednoczonych znanej wiedeńskiej aktorki Marie Geistinger.
W trakcie konferencji przedstawione zostały zadziwiająco rozległe zagadnienia związane z działalnością teatrów niemieckich w poszczególnych regionach. Do ważnych osiągnięć konferencji należy zaliczyć także to, że w trakcie omawiania poszczególnych tematów podejmowane były kwestie związków teatralnych pomiędzy Niemcami, Austrią, Polską, Rumunią, Estonią itd., że ukazano również podobieństwa i różnice w rozwoju tych regionalnych procesów. Jak zawsze, w pracach towarzystwa Thalia Germanica cieszy fakt, że problemy kultury niemieckiej mniejszości narodowej rozważane są przez badaczy z różnych krajów (USA, Anglia, Szwecja, Rumunia, Węgry), których krytyczne spojrzenie dobrze służy międzynarodowemu dialogowi naukowemu.
- www.uni.lodz.pl
Internetowe strony Katedry Dramatu i Teatru Uniwersytetu Łódzkiego